“جنگ دیگر بس است!” آخرین پیام کمونیست برجسته و آموزگار جنبش زنان، کلارا زتکین

کلارا زتکین مبارز برجسته و از رهبران جنبش کمونیستی و کارگری و نیز یکی از نامدار ترین رهبران جنبش جهانی زنان در 15 ژوئیه 1857 در” ویدراو” دهکده کوچکی در آلمان متولد شد. پدرش معلم و نوازنده ارگ بود. مادرش ژوزفین ویتال، زنی تحصیلکرده بود که به شعارهای انقلاب فرانسه، آزادی و برابری، اعتقاد عمیق داشت.

کلارا در دهکده به مدرسه رفت و پدرش به اونواختن ارگ را آموخت. بعد از بازنشستگی پدر، خانواده به لایپزیک نقل مکان کرد. کلارا در آن جا به انستیتوی تربیت معلم رفت و در عین حال به مطالعه در زمینه ادبیات و تاریخ پرداخت و شروع به یادگیری زبان های ایتالیائی، فرانسوی و انگلیسی کرد. در همان زمان با ” جامعه تعلیم و تربیت زنان” و “جامعه ملی زنان آلمان” تماس گرفت . در سال 1878 کلارا دیگر جزو فعالان سوسیال دمکراسی آلمان شده بود، اگر چه به دلیل زن بودن نمی توانست عضو حزب شود.
در پی غیرقانونی شدن حزب سوسیال دموکرات در آلمان، کلارا درگیر فعالیت های زیرزمینی شد . در سال 1880 همسرش به اتهام فعالیت غیرقانونی سیاسی از آلمان اخراج گردید. کلارا همراه اوبه ناچار به اطریش رفت و پس از سفر به کشورهای مختلف بالاخره آن ها در پاریس ساکن شدند. و آن جا نیز آن ها با وجود زندگی سخت و مشکلات مهاجرت و داشتن دو فرزند، زندگی فعال سیاسی را رها نکردند: برای گذران زندگی در نشریات مختلف مقاله می نوشتند، ترجمه می کردند و کلارا درس خصوصی می داد.
وضع بد زندگی، کار زیاد و تغذیه ناکافی باعث شد کلارا در سال 1886 به بیماری سل مبتلا شود.

در این زمان کلارا به آلمان بازگشت. بعد از سه ماه همسرش که او نیز به سل مبتلا بود، در حالی که کلارا بر بالین او بود، در پاریس درگذشت.

به فاصله کمی پی از مرگ همسر، کلارا به عنوان یکی از اعضای کمیته تدارک برگزاری کنفرانس انترناسیونال دوم که درتاریخ 14 ژوئیه 1889، به مناسبت سقوط باستیل در انقلاب کبیر فرانسه برگزار می شد، انتخاب گردید. او همچنین به عنوان نماینده زنان کارگر برلین در کنگره برگزیده شد. به جز کلارا 7 زن دیگر نیز در کنفرانس حضور داشتند و در مجموع 400 نماینده از 19 کشور جهان در این کنفرانس شرکت کردند.
کلارا زتکین درکنفرانس در مورد وضع زنان کارگر سخنرانی کرد و از سوسیالیست هائی که مخالف کار زنان در صنایع بودند و زنان را ملامت می کردند که باعث پائین آمدن مزد و طولانی شدن ساعات کار شده اند، به شدت انتقاد کرد. کلارا توضیح داد که این سیستم سرمایه داری است که باعث می گردد کار زنان نتیجه مغایر گرایش طبیعی خود به وجود آورد.
سخنرانی او مورد استقبال قرار گرفت و کنفرانس قطعنامه ای گذراند و خواستار منع کار زنان در بخش هائی از صنایع که سلامتی آنان را در خطر قرار می دهد و نیز کار شبانه زنان شد. به پیشنهاد کلارا توضیح زیر به قطعنامه اضافه شد:
” کنفرانس مقرر می دارد که مردان کارگر موظفند زنان کارگر را همردیف خود دانسته و آن ها را بر مبنای حقوق برابر بپذیرند و به طور اصولی خواستار دستمزد مساوی در برابر کار مساوی برای کارگران، صرفنظر از جنسیت شوند” با قبول پیشنهاد کلارا زتکین، کنفرانس قدم بزرگی به جلو برداشت.

قدم مهم دیگر این بود که نمایندگان آلمانی شرکت کننده، کمیسیون تبلیغی را برای برنامه ریزی و هدایت حزب و اتحادیه ها، جهت کار بین زنان تشکیل دادند. این کمیسیون سرانجام به” کمیته اجرائی جنبش زنان سوسیالیست” تبدیل گردید که در سال 1891 انتشار مجله ” زنان سوسیال دموکرات” را به عهده گرفت. بعدها نام این نشریه از ” زنان کارگر” به ” برابری” تغییر و سردبیری آن به کلارا محول شد.
کلارا زتکین مدت یک ربع قرن سردبیری این نشریه، که در سال 1914 تیراژ آن به 125 هزار رسید، را به عهده داشت. او علاوه بر نویسندگی شدیدا در گیر فعالیت در اتحادیه های کارگری بود:
کلارا یکی از فعال ترین اعضای اتحادیه صحافان و عضو کمیته اجرائی آن بود. او همچنین در اتحادیه سازندگان پروس و اتحادیه کارگران لباس دوز، چوب کار و دستکش دوز و دیگر اتحادیه ها فعالیت داشت و سال های متمادی دبیر اتحادیه بین المللی خیاطان بود. تخمین زده می شود که وی در در بعضی از سال ها تا 300 باردر اتحادیه های کارگری و سازمان های زنان سخنرانی داشته است.
کلارا زتکین هیچ موقعیتی را برای طرح مسئله زنان از دست نمی داد. حدود 30 مقاله در نشریه برابری نوشت و در طرح مسائل زنان در شش کنگره سوسیالیست ها – از 1902 تا 1910- نقش اساسی داشت.
اولین کنفرانس بین المللی زنان سوسیالیست در سال 1907 در پیوند با کنگره بین المللی سوسیالیست ها در اشتوتگارت برگزار شد. 59 زن از 15 کشور دبیرخانه بین المللی زنان را بنیان گذاشتند تا ارتباطات جهانی را بین زنان مبارز تقویت کنند و کلارا به عنوان مسئول دبیرخانه انتخاب گردید.
او عملا مبارزات زنان سوسیالیست را در سطح جهانی رهبری می کرد. در دومین کنگره زنان که در کپنهاک برگزار گردید، مسئولیت کلارا تمدید شد. در این کنفرانس کلارا زتکین 8 مارس را به عنوان روز جهانی زن پیشنهاد نمود. وی اولین زنی بود که در آلمان به عضویت رهبری حزب و کمیته اجرائی آن انتخاب شد.

در سال های قبل از جنگ جهانی اول، کلارا کارزار شدیدی را علیه جنگ امپریالیستی و نظامی گری آغاز کرد و در مقام دبیر سازمان بین المللی زنان سوسیالیست، مبتکر تشکیل یک کنفرانس بین المللی در سوئد شد. این اولین تجمع سوسیالیست ها علیه جنگ بود. بعد از این کنفرانس کلارا دستگیر و به مدت چهارماه در کارلسروهه در بازداشت بسربرد.

کلارا زتکین در سال 1917 از جناح محافظه کار سوسیال دموکرات ها جدا شد. بعد از قتل وحشیانه کارل لیبکنشت و روزا لوکزامبورگ در سال 1919 و مرگ فرانتس مهرینگ، کلارا تنها بازمانده رهبری سوسیالیست های قبل از جنگ در حزب کمونیست آلمان بود. در سال 1920 کلارای 63 ساله به عنوان دبیر بین المللی زنان کمونیست انتخاب شد. وی همیشه تاکید بر این ضرورت داشت که سازمان های خاص زنان در کنار حزب کمونیست تشکیل شوند و این را به عنوان یک یک اقتضای مهم عملی و انقلابی تلقی می کرد.
تابستان 1932 کلارا زتکین علیرغم بیماری و ضعف شدید بینائی به برلین بازگشت. در آخرین سخنرانی عمومی اش در پارلمان آلمان حدود یک ساعت علیه فاشیسم سخن گفت و خواستار جبهه متحد کارگران برای مبارزه علیه فاشیسم گردید.
کلارا در ژوئن 1933 درگذشت. آخرین پیام او به مردم جهان این بود: جنگ دیگر بس است!